राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा (NEET) हा शब्द काही आपल्याला नवीन नाही. सध्याच्या काळात प्रत्येकच आई-वडिलांना अपेक्षा असते की आपल्या पाल्यांनी ही राष्ट्रीय स्तरावर ती परीक्षा उत्तम Rank सह पास करावी. काही करून त्यांना शासनाच्या वैद्यकीय महाविद्यालयात प्रवेश मिळाला पाहिजे यासाठी सर्वांचाच आटापिटा असतो. पालकच नाही तर विद्यार्थी या परीक्षेसाठी अगदी डोळ्यात तेल घालून अतोनात कष्ट करत असतात. चला तर मग जाणून घेऊया या परीक्षे संदर्भात.
NEET म्हणजेच राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा, ही भारतात वैद्यकीय शिक्षण क्षेत्रातील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण परीक्षा आहे. NEET ही परीक्षा एमबीबीएस (MBBS), बीडीएस (BDS), आयुष (AYUSH) आणि इतर वैद्यकीय अभ्यासक्रमांमध्ये प्रवेशासाठी घेतली जाते. NEET ही परीक्षा राष्ट्रीय परीक्षा मंडळ (NTA) द्वारे आयोजित केली जाते.
NEET प्रवेश प्रक्रिया:
NEET प्रवेश प्रक्रिया ही अनेक टप्प्यांमध्ये विभागली जाते, ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांनी खालील प्रक्रिया अनुसरावी लागते. हे टप्पे आपल्याला खालील प्रमाणे स्पष्ट करता येतील.
- नोंदणी (Registration): विद्यार्थ्यांनी NTA च्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा (NEET) परीक्षेसाठी ऑनलाइन नोंदणी करावी लागते. नोंदणी प्रक्रियेमध्ये वैयक्तिक माहिती, शैक्षणिक तपशील, आणि आवश्यक दस्तऐवज अपलोड करणे आवश्यक आहे. नोंदणी शुल्क भरण्याची प्रक्रियाही या टप्प्यात पूर्ण केली जाते.
- प्रवेश पत्र (Admit Card): नोंदणी यशस्वी झाल्यानंतर, विद्यार्थ्यांना NTA द्वारे जारी केलेल्या प्रवेश पत्राची प्रिंटआउट काढावी लागते. प्रवेश पत्रामध्ये परीक्षेचे केंद्र, वेळ आणि इतर महत्त्वपूर्ण माहिती असते. प्रवेश पत्राशिवाय विद्यार्थ्यांना राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा (NEET) परीक्षेला प्रवेश मिळत नाही.
- परीक्षा (Examination): राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा (NEET) परीक्षा ही एकल दिवसाची ऑफलाइन परीक्षा आहे. प्रश्नपत्रिका बहुपर्यायी (MCQ) स्वरुपात असते आणि त्यामध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र (वनस्पतिशास्त्र आणि प्राणिशास्त्र) या विषयांवर आधारित प्रश्न असतात. परीक्षेचा कालावधी 3 तासांचा असतो. भविष्यात कदाचित ही ऑनलाइन सुद्धा होऊ शकेल.
- निकाल (Results): राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा (NEET) परीक्षेनंतर काही आठवड्यांमध्ये NTA परीक्षेचा निकाल जाहीर करते. निकालामध्ये विद्यार्थ्यांचा स्कोर आणि रँक दिलेला असतो. निकालाच्या आधारे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या निवडीप्रमाणे कॉलेजेसमध्ये प्रवेश दिला जातो.
- काउंसिलिंग (Counseling): निकाल जाहीर झाल्यानंतर, केंद्रीय आणि राज्य स्तरीय वैद्यकीय काउंसिलिंग प्राधिकरणे काउंसिलिंग प्रक्रिया आयोजित करतात. विद्यार्थी त्यांच्या रँकनुसार आणि निवडीप्रमाणे उपलब्ध सीट्ससाठी अर्ज करतात. काउंसिलिंग प्रक्रियेमध्ये विद्यार्थ्यांना त्यांच्या निवडीप्रमाणे कॉलेज आणि कोर्स मिळतो.
- उपलब्ध कॉलेजची संख्या:भारतामध्ये NEET द्वारे विविध वैद्यकीय कॉलेजेसमध्ये प्रवेश घेता येतो. या कॉलेजेसमध्ये सरकारी तसेच खाजगी कॉलेजेस यांचा समावेश आहे. खालीलप्रमाणे काही प्रमुख प्रकारांमध्ये कॉलेजेस विभागले जातात.
- A)सरकारी वैद्यकीय कॉलेजेस: भारतातील सर्व राज्यांमध्ये सरकारी वैद्यकीय कॉलेजेस आहेत. या कॉलेजेसमध्ये शैक्षणिक फी कमी असते आणि शासनाद्वारे अनुदान दिले जाते. सरकारी कॉलेजेसमध्ये प्रवेशासाठी विद्यार्थ्यांना उच्च रँक आवश्यक असते. सरकारी कॉलेजेसमध्ये विद्यार्थी उत्कृष्ट शिक्षण आणि क्लिनिकल प्रशिक्षण मिळवू शकतात.
- B)खाजगी वैद्यकीय कॉलेजेस: सरकारी कॉलेजेसच्या तुलनेत खाजगी वैद्यकीय कॉलेजेसमध्ये शैक्षणिक फी जास्त असते. परंतु, येथील सोयीसुविधा आणि शिक्षणाचा दर्जा चांगला असतो. खाजगी कॉलेजेसमध्ये देखील NEET रँकच्या आधारे प्रवेश दिला जातो. काही खाजगी कॉलेजेसमध्ये मॅनेजमेंट कोटा आणि एनआरआय कोटा यांच्यामार्फतही प्रवेश मिळतो.
- C) केंद्रीय संस्थान: AIIMS, JIPMER आणि AFMC सारख्या काही विशेष केंद्रीय वैद्यकीय संस्थानांमध्ये देखील NEET द्वारे प्रवेश घेतला जातो. या संस्थानांमध्ये प्रवेशासाठी स्वतंत्र प्रवेश परीक्षा असत होती, परंतु आता NEET एकमेव पात्रता परीक्षा म्हणून स्वीकारली जाते. या संस्थानांमध्ये उत्कृष्ट शिक्षण आणि संशोधन सुविधा उपलब्ध आहेत.
- एकूण सीट्स:भारतामध्ये NEET द्वारे विविध वैद्यकीय अभ्यासक्रमांसाठी लाखो सीट्स उपलब्ध आहेत. यामध्ये MBBS, BDS, आयुष (आयुर्वेद, होमिओपॅथी, युनानी, सिद्ध, आणि योग व नॅचरोपथी) या अभ्यासक्रमांसाठी विविध कॉलेजेसमध्ये एकूण सीट्स उपलब्ध आहेत.
- MBBS सीट्स:MBBS हा सर्वाधिक मागणी असलेला अभ्यासक्रम आहे. भारतात सुमारे 542 वैद्यकीय कॉलेजेस आहेत, ज्यामध्ये एकूण MBBS सीट्स 82,000 पेक्षा जास्त आहेत.
- BDS सीट्स:BDS (बॅचलर ऑफ डेंटल सर्जरी) हा दंतचिकित्सेतील प्रमुख अभ्यासक्रम आहे. भारतात सुमारे 315 दंत वैद्यकीय कॉलेजेस आहेत, ज्यामध्ये एकूण BDS सीट्स 26,000 पेक्षा जास्त आहेत.
- 3. आयुष सीट्स:आयुषमध्ये आयुर्वेद, होमिओपॅथी, युनानी, सिद्ध, आणि योग व नॅचरोपथी हे अभ्यासक्रम समाविष्ट आहेत. भारतात आयुष अभ्यासक्रमांसाठी सुमारे 52,000 सीट्स उपलब्ध आहेत.
*अभ्यासाची रणनीती:
राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा NEET या परीक्षेत यश मिळविण्यासाठी विद्यार्थ्यांना सखोल अभ्यास आणि योग्य रणनीती आवश्यक आहे. तसेच स्वतःवर विश्वास म्हणजेच आत्मविश्वास ही फार गरजेचे तसेच अभ्यासात सातत्य आणि नियमित्ताने गरजेचे आहे व योग्य मार्गदर्शन. काही महत्त्वपूर्ण टिप्स खालीलप्रमाणे आहेत:
- अभ्यासाचे नियोजन: विद्यार्थ्यांनी त्यांचा अभ्यास नियमित आणि व्यवस्थित पद्धतीने करावा. विषयांचे विभाजन करून त्यानुसार अभ्यासाचे वेळापत्रक तयार करणे महत्त्वाचे आहे.
- मुलभूत संकल्पना: प्रत्येक विषयातील मुलभूत संकल्पना स्पष्ट करणे आवश्यक आहे. मूलभूत संकल्पना: समजावून घेणे आणि त्यांचे आकलन करणे आवश्यक आहे. मूलभूत संकल्पना चांगल्या प्रकारे समजल्यावर कशाही प्रकारचा प्रश्न आला तरी आपण तो व्यवस्थित सोडवू शकतो.
- सराव प्रश्नपत्रिका: NEET प्रश्नपत्रिकेच्या स्वरुपाचे आकलन करण्यासाठी मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिका सोडवणे उपयुक्त ठरते. सराव प्रश्नपत्रिका सोडवून विद्यार्थ्यांना आपला वेग आणि अचूकता वाढवता येते. तसेच मनातील भीती आणि तणावही या प्रश्नपत्रिकेत सोडवण्याचा सराव केल्याने निघून जातो. प्रश्नानुसार वेळेचे नियोजन करता येते.
- तपासणी आणि पुनरावलोकन: अभ्यास करताना नियमित तपासणी आणि पुनरावलोकन करणे आवश्यक आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या कमकुवत भागांवर लक्ष केंद्रित करण्याची संधी मिळते. आपण सोडवायला प्रश्नपत्रिका आहे तपासून ज्या भागावर चे प्रश्न चुकले आहेत किंवा जे प्रश्न चुकले आहेत त्याविषयीचे स्वतः विश्लेषण करावे व त्या भागाची जास्तीत जास्त तयारी करावी.
राष्ट्रीय पात्रता व प्रवेश परीक्षा NEET परीक्षा ही भारतातील वैद्यकीय शिक्षणाच्या क्षेत्रातील अत्यंत महत्त्वपूर्ण परीक्षा आहे. एवढेच नाही तर ती परीक्षा जगातील सर्वात अवघड परीक्षांपैकी पण एक आहे. यामध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी विद्यार्थ्यांना कठोर अभ्यास आणि नियोजनाची आवश्यकता असते. NEET द्वारे विविध वैद्यकीय अभ्यासक्रमांसाठी लाखो सीट्स उपलब्ध असून, विद्यार्थ्यांना त्यांच्या योग्यता आणि रँकनुसार प्रवेश मिळतो. सरकारी, खाजगी आणि केंद्रीय संस्थानांमध्ये विविध वैद्यकीय अभ्यासक्रमांसाठी प्रवेश मिळविण्यासाठी NEET परीक्षा ही अनिवार्य आहे. विद्यार्थ्यांनी या प्रक्रियेची सखोल माहिती घेऊन आणि योग्य तयारी करून ही परीक्षा उत्तीर्ण करण्याचा प्रयत्न करावा.NEET परीक्षेमुळे विद्यार्थ्यांना एक समसमान संधी मिळते आणि गुणवत्ता व पारदर्शकतेच्या आधारे वैद्यकीय शिक्षणामध्ये प्रवेश मिळतो. योग्य तयारी, चिकाटी आणि प्रामाणिकपणा हे NEET परीक्षेत यश मिळविण्यासाठी महत्त्वाचे घटक आहेत.
अलीकडे असाच गैरसमज निर्माण झाला आहे की मोठे मोठे प्रतिष्ठित कोचिंग क्लासेस यांचे मार्गदर्शन घेतल्याशिवाय आपण ही परीक्षा यशस्वी होऊ शकत नाही. परंतु अशीही काही उदाहरणे आहेत ज्यांनी अतिशय ग्रामीण भागातून कोणत्याही मार्गदर्शनाशिवाय स्वतःच्या मेहनतीने आणि अभ्यासाने तसेच गुगलच्या माध्यमातून YouTub च्या माध्यमातून माहिती मिळवून या परीक्षेमध्ये यश संपादन केले आहे. अर्थात याचे प्रमाण फार कमी आहे. तरीही असेही घडू शकते याचे एक आदर्श उदाहरण आहे. आता तर चाट जीटीपी सारखा ही पर्याय उपलब्ध आहे. गरज आहे ती या सर्वांचा योग्य वापर करून अपेक्षित यश मिळवण्याची.
